Commissiedebat :Innovatie, 21 juni 2023
Aanwezig zijn vijf leden der Kamer, te weten: Amhaouch, Gündoğan, Romke de Jong, Van der Plas en Van Strien en mevrouw Adriaansens, minister van Economische Zaken en Klimaat.
Bewindspersonen
M.A.M. Adriaansens minister van Economische Zaken en Klimaat
Deelnemers
P.J.T. van Strien (VVD)
R.H. (Romke) de Jong (D66)
C.A.M. van der Plas (BBB)
M. Amhaouch (CDA)
N. Gündogan (Gündogan)
Aanvang 9.32 uur. De voorzitter:
Goedemorgen, allemaal. Ik open deze vergadering van de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat. Aan de orde is een mooi commissiedebat over innovatie. Ik heet de minister van Economische Zaken en Klimaat, plus de ondersteuning, van harte welkom, net als het publiek op de tribune en thuis, en natuurlijk de aanwezige Kamerleden, de collega’s, en iedereen die dit debat via de digitale weg volgt. Voor dit commissiedebat is vier uur ingepland. Dat betekent dat de spreektijd in de eerste termijn was vastgesteld op vijf minuten per fractie, maar ik kreeg het verzoek, omdat we met wat minder zijn, om dat eventueel met een minuutje uitloop te verlengen. Ik neem aan dat daar geen bezwaar tegen is. Dan doen we zes minuten. Ik stel voor: vier interrupties per termijn. Is dat akkoord? Ja. Mooi. Dan wens ik u allen een mooi debat toe over dit belangrijke onderwerp en geef ik als eerste het woord aan de onvolprezen heer De Jong van Democraten 66.
De heer Romke de Jong (D66):
Voorzitter, dank u wel. We hebben het in deze commissie vaak over de economie van de toekomst. Die wordt vormgegeven door de knappe koppen van onze onderwijsinstellingen, onze kennisinstellingen en ons bedrijfsleven, de technische vakexperts die zich voorbereiden op de technologie van de toekomst, en de talloze innoverende start-ups en scale-ups die Nederland telt. Onlangs hadden wij het prachtige D66-congres en mocht ik een hele mooie sessie organiseren over de economie van de toekomst. Ik werd bijgestaan door een panel van drie topvrouwen, die allen een verschillende rol hebben in het aanjagen van tech, op het gebied van samenwerken en verbinden, spin-outs, financiering, opschaling en netwerken. Stuk voor stuk aandachtspunten waar we verbetering in kunnen aanbrengen, maar daarvoor moeten we wel keuzes maken in lijn met hoe de economie van de toekomst eruitziet.
De heer Amhaouch (CDA):
De heer De Jong gaat verder met de ROM’s, maar daar komen we straks op terug. De Techleaps en de start-ups; daar hebben we het vaak over gehad. Techleap is natuurlijk een belangrijke organisatie. Daar hebben we dingen over gelezen. Maar ik zou een stapje verder willen gaan. Het rapport van TNO dat vorige week of deze week naar buiten kwam, zei: we moeten goed nadenken over wat de nieuwe ASML’s zijn in de toekomst. Waar zitten onze pareltjes in Nederland? Zelf mis ik een beetje een gezamenlijke visie. We laten het een beetje aan het toeval over: laat iedereen maar pionieren. Maar samen hebben we geen goed zicht op wat nu inderdaad de grote kanshebbers zijn om de nieuwe ASML’s van de toekomst te zijn. Zouden we niet samen moeten werken — zowel de overheid, als Techleap en anderen — om een veel krachtiger programma of een visie te ontwikkelen voor hoe we die pareltjes groot gaan brengen? Ik hoor graag een reactie van de heer De Jong op we daar invulling aan kunnen geven.
De heer Amhaouch (CDA):
Tuurlijk wordt er heel veel geïnvesteerd. We hebben ook het Nationaal Groeifonds, waarmee in technologieën, sleuteltechnologieën, fotonica en kwantumtechnologieën wordt geïnvesteerd. Maar het gaat juist om het volgende. Binnen het hele brede speelveld dat we moeten stimuleren — Techleap doet dat en daar ben ik ook voorstander van; dat doet heel goed werk — zullen we toch ook moeten kijken waar de pareltjes zitten waarvoor we echt een plan moeten maken. Ik doel niet op een plan waarbij de overheid op de stoel moet gaan zitten van die bedrijven, maar die bedrijven hebben wel hulp nodig. De Duitsers, Fransen en Spanjaarden doen dat actief. Ik heb het dan nog even niet over landen buiten Europa. Die laten dat niet allemaal aan het toeval over. We hebben ook een paar mooie initiatieven gehad. We hebben bijvoorbeeld twee jaar geleden SMART Photonics geholpen, maar dat is incidenteel. Dat is ad hoc. We hebben naar mijn mening op dit moment geen beleid om die mooie bedrijven door te kunnen laten groeien. Het zijn er geen honderden; je hoeft er maar voor een paar aandacht te hebben. Misschien komen we daar later op terug.
Mevrouw Van der Plas (BBB):
Dank u wel. Fijn dat ik dit commissiedebat ook een keer kan bijwonen, want innovatie is natuurlijk een van de meest belangrijke dingen om ons bedrijfsleven op kop te houden in Europa en wereldwijd.
Voorzitter, beste inwoners van Nederland en de mensen op de tribune die hier massaal aanwezig zijn; dank u wel. Het zal geen geheim meer zijn dat BBB een partij is die heilig gelooft in de kracht van innovatie en de slimme creatieve koppen die hieraan ten grondslag liggen. Er zijn in Nederland best een aantal locaties waar deze creatieve koppen samen kunnen komen om kennis en kunde te delen en te benutten. Ik noem voorbeelden als Foodvalley en Brainport Eindhoven. Hier worden heel mooie innovatieve technieken ontwikkeld die ons leven, onze omgeving en misschien zelfs de wereld beter kunnen maken.
Innovatie zorgt ervoor dat onze sectoren, zoals de landbouw, internationaal hoge ogen gooien vanwege hun efficiëntie. Hier mogen we echt heel trots op zijn en die trots mogen we best wat meer laten zien. In 2011 is het regionale economische beleid gedecentraliseerd naar de provincies zonder dat hier middelen voor beschikbaar zijn gekomen. Sindsdien hebben onze provincies flink geïnvesteerd in de versterking van de arbeidsmarkt, de economie en innovatie, op eigen kracht en grotendeels vanuit provinciale en incidentele middelen. We moeten ervoor zorgen dat provincies structureel, langjarig en stabiel kunnen bouwen aan innovatie, want de provincies hebben een belangrijke rol in de uitdagingen van vandaag het hoofd bieden. Erkent de minister het belang van de provincies in het aanjagen van innovatie? Is de minister het met mij eens dat de provinciale economieën van groot belang zijn voor de maatschappelijke impact? Is de minister bereid om de provincies tegemoet te komen met een passende structurele financiering, zodat hiermee de inzet van provincies op het gebied van innovatie de komende jaren geborgd kan worden?
Voorzitter. In het klimaatpakket dat gisteren uitvoerig besproken is, staat dat we ontwikkeling van zogenaamde small modular reactors, kleine kerncentrales, zacht gezegd, willen versnellen. Deze zitten in de ontwerpfase dicht tegen de markt. Het kabinet wil dit doen door ontwikkelaars van deze SMR’s te koppelen aan de Nederlandse maakindustrie. Welke rol kunnen innovatie en de lokale maakindustrie hierin spelen? Wat kan de minister verder doen om blokkades die de provincies ervaren op het gebied van kernenergie, waaronder de SMR’s, weg te nemen?
Voorzitter. Er zijn veel bedrijven die ons met innovatie uit de problemen kunnen helpen. Pure Green wil bijvoorbeeld graag een fabriek openen waarmee stikstof verwerkt kan worden tot waardevolle hooggeconcentreerde meststoffen. Wat doet de minister om met innovatie stikstof te kunnen reduceren? Hoe loopt de samenwerking met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit hierin en welke ruimte krijgen initiatieven als Pure Green om te helpen met stikstofreductie?
Voorzitter, tot slot. Het omzetten van innovatieve kennis en kunde naar een product, dienst of proces noemen we valorisatie. Het is een speerpunt van het kabinet om de impact van kennis te vergroten. Dat is goed, want het proces van valorisatie is lastig. Het vereist veel werk. Juist de mensen moeten met elkaar gekoppeld worden. Bedrijven moeten samenkomen. Nu is het zo dat onze kennisbasis sterk is, maar de gewenste impact achterblijft. Dit ziet het kabinet ook. Uit ranglijsten voor het internationale concurrentievermogen blijkt dat de Nederlandse positie onder druk staat en dat andere landen grotere stappen maken. Ik ben benieuwd wat wij hier van andere landen kunnen leren. Welke beste praktijken van andere landen waar het valoriseren beter gaat, kunnen we snel overnemen om die inhaalslag te maken?
Voorzitter. Ik zei “tot slot”, maar nu komt echt tot slot het landbouwakkoord. Helaas is het landbouwakkoord gisterenavond geklapt, tot teleurstelling van een heleboel mensen. Hoewel ik het besluit van LTO logisch vind in de zin van dat er eigenlijk geen garanties worden gegeven op bestaanszekerheid en een inkomen voor boeren met alle maatregelen die ze op zich af krijgen, vind ik het natuurlijk ook jammer. Innovatie is een belangrijk onderdeel van het landbouwakkoord, een heel belangrijk onderdeel van hoe boeren zeg maar verder willen met hun bedrijf om ook aan alle water-, klimaat- en stikstofdoelen te voldoen. Wij hebben geprobeerd om wat meer geld vrij te krijgen voor innovatie en te zorgen dat dat geoormerkt zou worden, maar dat is niet gebeurd. Dat is een van de redenen waarom het landbouwakkoord geklapt is, dat er te weinig middelen worden vrijgemaakt voor innovatie. Ik zou graag een reactie willen hebben van deze minister op het klappen van het landbouwakkoord, omdat het alleen om boeren gaat. Als heel veel boeren verdwijnen doordat ze geen bestaanszekerheid hebben, verdwijnt er ook heel veel bedrijfsleven daaromheen. CNV heeft afgelopen zaterdag een heel goed artikel geschreven in De Telegraaf. Het CNV maakt zich ook ernstige zorgen over wat er gebeurt met de periferie, alle bedrijven die om de agrarische sector heen zitten en toeleveranciers, als onze boeren massaal zullen gaan stoppen en we eigenlijk een kritische massa boeren zullen verliezen. Daardoor kan ook de sector eromheen omvallen. Dus graag een reactie van de minister op het klappen van het landbouwakkoord.
21 juni 2023 Op deze pagina vind je een aantal korte passages, de integrale video van het debat van 4 uur. 9:30 – 13:30 uur
Debat Notulen:
Hieronder vind je enkele bijlagen zoals rondgestuurd vooraf aan het debat. Voor alle bijlages bij dit debat, zie de url van Debatgemist. https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/commissievergaderingen/details?id=2023A03762
Bijlage
Rapport ‘Innovatie inkopen in de publieke sector’
Kernpunten
- Voor vijf NGF projecten waarvoor eerder reserveringen zijn gemaakt, zijn nu aangepaste plannen ingediend en beoordeeld door de adviescommissie.
- In de Kamerbrief wordt toegelicht dat het kabinet het advies van de adviescommissie integraal overneemt.
- De adviescommissie adviseert de reserveringen voor de volgende 5 projecten om te zetten in toekenningen:
o Health RI, nationale gezondheidsdata-infrastructuur voor onderzoek en innovatie (€ 47 mln.)
o Groeiplan Watertechnologie, gericht op het ontwikkelen en toepassen van nieuwe technologie voor de beschikbaarheid van (schoon) water (€ 135 mln.)
o DMI-ecosysteem voor mobiliteitsvernieuwing en slimme, duurzame verstedelijking (voorheen DEMS), DMI betreft het realiseren van een digitale infrastructuur voor het delen en gebruiken van data (€ 85 mln.)
Toekomstbestendige Leefomgeving, gericht op de grote maatschappelijke uitdagingen in de leefomgeving (€ 100 mln. waarvan € 40 mln voorwaardelijk toegekend)
o NL 2120, dat is gericht op natuurlijke oplossingen (nature-based solutions) voor vraagstukken op het gebied van landgebruik en bodem- en waterbeheer (€ 110 mln. waarvan € 40 voorwaardelijk toegekend)
StartupDelta / Techleap
Techleap.nl helps quantify and accelerate the tech ecosystem of the Netherlands.
Creating the optimal climate for tech companies to scale with programs and initiatives for improving access to capital, market and talent.
Dutch Startup Association
DSA is the advocacy group for startups and scale-ups in the Netherlands.
Dutch Startup Association represents the startup community wherever needed, to enable entrepreneurs to scale rapidly. By addressing problems, sharing knowledge and continuously building networks, we
want to make The Netherlands the startup-nation of Europe.
La French Tech Our mission: helping French startups to grow in France and abroad. La French Tech
is France’s startup movement, powered by its ecosystem and bolstered by its government. They bring together these two radically different worlds bound by a single mission: make France a great home for global mission-driven tech champions.
German Startups Association – Startup Verband
Startups are the driving force of our future economy. Visionary founders have the courage to implement their great ideas. We support these entrepreneurs by representing their interests in the world of politics and business, as well as in the wider public. We organize debates on the key issues facing the courageous players
within the startup ecosystem and make sure these topics get put on the political agenda.
Our network enables dialog on an equal footing between startups, established companies and the political world. We transfer knowledge and experience from one generation of founders to the next and bring the startup culture inside SMEs and large corporations.
We want to make Germany and Europe a place that welcomes startups, rewards those who are willing to take risks and provides the best conditions for today’s innovative pioneers to succeed. We are guided by the vision of an open, equal and progress-oriented society.
Swiss Startup Association
The Swiss Startup Association aims to promote and support startups in Switzerland in their development and networking initiatives. The association does not pursue any commercial purposes and does not seek to make a profit. The SSA is aiming to support the Swiss startup ecosystem by creating a better connection between its
players.
Danish Startup Group (DSG)
Our mission is to engage our community in variety of events, workshops, and social
activities within the Danish startup and entrepreneurial scene. An independent NGO
to gain insights from the Danish startup ecosystem & to meet local startups &
entrepreneurs.
Danish Tech Startups
Building a better tomorrow with Danish startups and scaleups. It has become more
important than ever for us entrepreneurs to become organised, given the current
economic and political scene. Because when we organise, we have an impactful
voice! Therefore, more than 50 experienced tech startup entrepreneurs and investors came together to kickstart the initiative for the Danish Tech Startups
Association in the summer of 2020. We’re here to help tech startups succeed in
Denmark! We bring entrepreneurs together to fight the political and financial
barriers against tech startups in Denmark. Together, we derive value from each
other through network groups, Unicorn Academy, Townhall etc.
Startup Sweden Support Swedish startups on a national level. It is a program initiated by, and run
within, the Swedish Agency for Economic and Regional Growth. We provide entrepreneur-centered support from the earliest stages to scaleups. Our activities and initiatives focus on the entrepreneurs’ need – providing them with knowledge, network and tools to succeed.
UK Tech Nation Tech Nation fuels the growth of game-changing founders, leaders and scaling companies so they can positively transform societies and economies. We provide them with the coaching, content and community they need for their journey in designing the future. Tech Nation catalyses the 21st century infrastructure that accelerates the entire ecosystem, bringing together a network of purposeful founders and philanthropists, progressive enterprises and policymakers, influential funds and institutions in order to collaborate in building the technological innovation that will improve the future for the UK and beyond.
Interview Response:
Pieter van der Does Adyen
Marc Jansen BOM
David Vismans Booking.com
Hary Benckhuijsen Braventure
Derk Arts Castor
Rogier Klimbie Dutch Startup Association
Lucien Burm Dutch Startup Association
Frans Nauta Faculty of impact
Fancy van de Vorst Fontys
Bertwin Kampman Founded in Friesland
Lusanne Tehupuring Founded in Groningen
Hans Scheffer Helloprint
Peter van Gelderen Icos Capital
Rinke Zonneveld Innovation Quarter
Hans Söhngen KPN Ventures
Ralf Vermeer Ministerie van BuZa
Wampie Libon Ministerie van BuZa
Tjerk Opmeer Ministerie van BuZa
Bianca Oudshoff Ministerie van EZK
Lucien Vijverberg Ministerie van EZK
Carmen van de Werk-Draaijers Ministerie van EZK
Vincent Hekker Ministerie van EZK
Pieter Waasdorp Ministerie van EZK
Joost Dielemans Ministerie van EZK
Rogier Kok Ministerie van J&V
Caroline Tempel Ministerie van OCW
Andrea Bos Ministerie van OCW
Max Kranendijk Rabobank
Jasper Deuten Rathenau
Peter Roosenboom Rotterdam School of Management
Katrien Westendorp RVO
Maurits Berger RVO
Rutger de Graaf RVO
Nicolette Alandt RVO
Gerdine Keijzer-Baldé RvT Techleap
Corine Vigreux RvT Techleap
Gillian Tans RvT Techleap
Jan Meiling StartLife
Lieke Conijn Startup Liaison
Eva Vergles Startup Liaison
Michael Dooijes Startup Liaison
Jorn Poldermans Startup Liaison
Bas Beekman StartupAmsterdam
Neelie Kroes StartupDelta
Coos Santing StartupDelta
Constantijn van Oranje Techleap
Anne Strobos Techleap
Marloes Mantel Techleap
Maurice van Tilburg Techleap
Nils Beers Techleap
Frans Jonker Ticketscript
Lars Crama Up!Rotterdam
Evert Jaap Lugt YES!Delft
Summary: StartUp Delta + Techleap evaluatie 2015 – 2022
Ambitieus ondernemerschap is in de afgelopen tien jaar een centraal onderdeel geworden van het economisch
beleid, met een prominente rol voor een nieuw type organisatie: een externe aanjager van het Nederlandse startup en scale-up ecosysteem. In eerste instantie was dit StartupDelta (2015-2019), die later is overgegaan in Techleap.nl
Deze organisatie heeft als doel gekregen om het Nederlandse startup en scale-up ecosysteem
effectief (doeltreffend) en efficiënt (doelmatig) te verbeteren. In hoeverre is dit gerealiseerd? Welke elementen in het ecosysteem verdienen aandacht? Wat kan daarbij een rol zijn voor een externe aanjager?
Rapport Evaluatie StartupDelta en Techleap